អំពី
le relais and beyond
ធ្វើដំណើរទៅកាន់ភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា។ Le Relais de Chhlong គឺជាអាគារដ៏សំខាន់មួយដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សម្បូរបែបរបស់ប្រទេសមួយនេះ។
យើងសូមអញ្ជើញអ្នកទៅកាន់
ដំណើរឆ្លងកាត់ពេលវេលានិងមិនចេះចប់នៅកម្ពុជា។
ភូមិគ្រឹះដ៏ធំស្កឹមស្កៃនាមាត់ទន្លេ
កាលពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ស្រុកឆ្លូងដែលជាទីប្រជុំជនតូចមួយនៅតាមដងទន្លេមេគង្គនៅប៉ែកខាងត្បូងនៃខេត្តក្រចេះនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មនិងជាតំបន់ដែលរីកដុះដាល។ ឈ្មួញឈើក្នុងស្រុកបានបង្កើតទំនាក់ទំនងយ៉ាងរឹងមាំជាមួយឈ្មួញចិននៅតាមដងទន្លេ និងជាមួយឈ្មួញកណ្តាលជាជនជាតិអឺរ៉ុបនៅរាជធានីភ្នំពេញ។
គ្រួសារមួយដែលបានបង្កើត រោងម៉ាស៊ីនអារឈើឆ្លូង ដែលជារោងចក្រឧស្សាហកម្មដំបូងបង្អស់ដែលមានទំហំធំគួរសមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងបានសាងសង់វិមានដ៏ល្បីឈ្មោះមួយដែលមានសរសរគ្រឹះមួយរយ នៅក្នុងក្រុង ធ្វើឡើងដោយឥដ្ឋនិងបាយអរ ដែលជាអគារសិល្បៈទំនើបឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពជោគជ័យរបស់ពួកគេស្របតាមស្ថាបត្យកម្ម gout-du-jour ។
ការពិនិត្យឡើងវិញនៃរចនាបថ Baroque
នៅដើមសតវត្សរ៍ទី ២០ រចនាបថស្ថាបត្យកម្មនេះរួមបញ្ចូលគ្នារវាង អូទ្រីស - ហុងគ្រី “Baroque” នឹងគំនិតដ៏មានផាសុភាព របស់ចក្រភពទីពីរនៃប្រទេសបារាំង ភាគច្រើនលេចចេញជារូបរាងក្នុងវិស័យម៉ូដចំណោមសង្គមឥស្សរជន។ រចនាបថស្ថាបត្យកម្មនេះត្រូវបានប្រែប្រួលទៅតាមអាកាសធាតុត្រូពិច: ជាមួយយ៉រធំ និង ពិដានខ្ពស់ដែលជួយបង្កើនលំហូរខ្យល់ធម្មជាតិ។
វិមាន ឆ្លូង ឥឡូវនេះគឺជា Le Relais, ហើយ (រូបខាងឆ្វេង) នេះ គឺជាផ្ទះស្នាក់នៅឯកជនដែលស្ថិតនៅទល់មុខច្រកចូលភាគឦសាននៃព្រះបរមរាជវាំងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ សព្វថ្ងៃត្រូវបានទុកទទួលភ្ញៀវគណៈប្រតិភូអង្កការយូណេស្កូនៅកម្ពុជា ដែលអគារនេះត្រូវបានសាងសង់ដោយក្រុមស្ថាបត្យករនិងវិស្វករដូចគ្នា។
ភូមិគ្រឹះដ៏ធំស្កឹមស្កៃឆ្លូង ត្រូវបានបញ្ចប់ការសាងសង់នៅឆ្នាំ ១៩១៦ គឺក្នុងកំឡុងពេលជាច្រើនទសវត្សនៃការតាំងទីលំនៅរបស់គ្រួសារត្រកូលកុយ។ លោក ពេជ្រ ប៊ុនថេន អ្នកដែលមានអនុស្សាវរីយ៍ល្អៗពីកុមារភាពរបស់គាត់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ បាននិយាយថា “ពួកគេបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការអភិវឌ្ឍទីក្រុងនិងតំបន់” នៅពេលដែលគាត់បានទៅលេងមីងគាត់អ្នកស្រី កុយ ទៀង នៅឯផ្ទះដ៏ស្រស់ស្អាតនោះ។ ឪពុកម្តាយរបស់មីង ខ្ញុំបានឃើញថា ឆ្លូង “ ព្រែក” (ទន្លេតូចដែលរាប់បញ្ចូលទៅក្នុងទន្លេមេគង្គដែលនៅក្បែរនោះ) ត្រូវបូមភក់ចេញពីបាតទន្លេសម្រាប់បើកផ្លូវឲ្យទូកឈើនិង ផ្លូវឈើដែលសង់ឡើងនៅតាមបណ្តោយច្រាំងខាងត្បូង។ បន្ទាប់មក ក្រោយពេលទទួលបានឯករាជ្យជាតិ ពូរបស់ខ្ញុំ លោក កុយ គង់ ត្រូវបានបន្តកាន់មុខតំណែងរដ្ឋបាលនៅខេត្តកំពង់ធំ និង រាជធានីភ្នំពេញ ហើយគាត់បានទុកផ្ទះដល់ប្រធានការិយាល័យគយនិងរដ្ឋាករ នៅស្រុកឆ្លូង។
ពន្ធឈើ
តាមពិតទៅភូមិគ្រឹះដ៏ស្កឹមស្កៃនាមាត់ទន្លេមួយនេះត្រូវបានរស់នៅនិងថែរក្សាដោយមន្រ្តីគយមួយរូប ដែលបម្រុងនឹងបោះបង់ចោល។ យើងបានរកឃើញផ្នែកខ្លះនៃអាគារបានកប់ទៅក្នុងដី នាកំឡុងពេលចាប់ផ្តើមស្តារនិងជួលជុលច្រាំងទន្លេឡើងវិញក្នុងឆ្នាំ២០១៤នេះ។
ទោះបីជារដ្ឋបាលនិងសហគ្រិនបារាំងបានលះបង់ក្តីសុបិន្តរបស់ពួកគេក្នុងការធ្វើដំណើរតាមដងទន្លេមេគង្គរហូតដល់ប្រទេសចិនក៏ដោយ ឆ្លូង និង ខេត្តក្រចេះនៅតែមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរក្នុងតំបន់និងឆ្លងដែនក្នុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ និង ១៩៦០ ទោះបីជាមានការហូរចូលយ៉ាងលឿននិងការឡើងចុះនៃកម្រិតទឹកក៏ដោយ ។
នៅក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមបន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ ពេលដែលព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ព្រះអង្គបាននិពន្ធបទចម្រៀងដោយខ្លួនឯងជាច្រើន និងដូចជាអ្នកចម្រៀង ស៊ីន ស៊ីសាមុត ឬ រស់ សេរីសុទ្ធា ត្រូវបានគេស្រលាញ់នឹងគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង។ វាមិនមានអ្វីគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេដែលប្រធានគយដែលបានតាំងទីលំនៅនៅក្នុងផ្ទះមួយនេះ ក៏ជាអ្នកនិពន្ធបទភ្លេងនិងចម្រៀងដែលមានទេពកោសល្យផងដែរ៖ ភួង បុប្ផា បាននិពន្ធបទចំរៀងជាច្រើនបទដែលនៅតែមានប្រជាប្រិយភាពនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ភាគច្រើនពួកគេច្រៀងអបអរសាទរសម្រស់ធម្មជាតិនៃតំបន់នេះជាពិសេស អនុស្សាវរីយ៍ព្រែកឆ្លូង (អនុស្សាវរីយ៍ព្រែកឆ្លូង )។
(សូមស្តាប់ចម្រៀងដែលច្រៀងដោយលោក ប៊ុន ចាន់ថន និងអ្នកស្រី អ៊ុន សុផល)
យោងតាមប្រភពជាច្រើនក្នុងស្រុក ផ្ទះនៅក្បែរទន្លេនេះនៅតែទំនេរចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ ១៩៦៨។ ស្ថានភាពនយោបាយកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងប្រទេសទាំងមូល។ នៅតាមខេត្តនានាភាគឦសាន ចលនាមិនច្បាស់និយមដូចជាឥស្សរៈនៃការជ្រៀតចូលដោយក្រុមតស៊ូរបស់វៀតណាមប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានរបស់អាមេរិក និងប្រតិបត្តិការទម្លាក់គ្រាប់បែកជាច្រើនឥតឈប់ឈរមកលើកម្ពុជាដែលជាតំបន់ជិតព្រំដែនវៀតណាម ដែលបញ្ជាដោយសម្ងាត់ពីសំណាក់រដ្ឋបាលនិច្សុន បានបង្កឱ្យមានភាពអសន្តិសុខយ៉ាងខ្លាំង បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀតគឺការបាត់បង់ជីវិតរាប់មិនអស់និងការខូចខាតសម្ភារៈជាច្រើន។
ការថតរូបម៉ូតសំលៀកបំពាក់ ហ្វេសហ្សិនឆ្នាំ ៦០ នៅ Le Relais, បុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ២០១៨ ។ សុភាពនារីនៃទស្សនាវដ្តីសូវរីន។
រូបថតដំបូងបង្អស់ដែលបានថតបន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ បង្ហាញពីអគារគ្មានដំបូលជាមួយនឹងជញ្ជាំងផ្នែកខាងមុខហើយជញ្ជាំងរបស់វាមានភាពរឹងមាំល្មមតែអាចផ្តល់ផលប៉ះពាល់បាន។ វាបានស្ថិតនៅក្នុងសំបកទទេ នៅពេលដែលជនស៊ីវិលផ្លាស់ទីលំនៅនិងប្រជាជនក្នុងតំបន់បានភៀសខ្លួន ក្នុងកំឡុងឆ្នាំដ៏ខ្មៅបំផុតនៃសង្គ្រាមស៊ីវិល។ ចានថ្នាំជាច្រើនត្រូវបានរកឃើញដោយក្រុមជួសជុលកែលម្អលើកទី ២ នៅកន្លែងធ្វើការក្នុងឆ្នាំ ២០១០ បង្ហាញថាភូមិគ្រឹះដែលខូចខាតមួយនេះត្រូវបានប្រើជាមន្ទីរពេទ្យនាពេលនោះផងដែរ។
បន្ទាប់ពីមានបញ្ហាពេលវេលា៖ ផ្ទះនៅឆ្នាំ ២០០១; ចានថ្នាំត្រូវបានរកឃើញនៅលើមូលដ្ឋាន
នៅខែកុម្ភះ ឆ្នាំ ២០០១ ខារ៉ូលីន និច្សុន ដែលជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តនៅប្រទេសកម្ពុជា បានធ្វើដំណើរទៅឆ្លូងដោយខ្លួនឯង។ ហើយនេះជាគណនីរបស់នាងដែលបានរកឃើញអ្វីដែលក្លាយជា Le Relais:
"ខ្ញុំបានដើរលេងចូលក្នុងទីប្រជុំជន ហើយខ្ញុំក៏បានមកដល់កន្លែងមួយដែលធ្វើអោយខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍មុនគេ
គឺផ្ទះចាស់ទ្រុឌទ្រោមធំមួយដែលខ្ញុំអាចពណ៌នាបានថា រ៉ូដូកូ ក្នុងរចនាបថ។ វាធ្លាប់មានទំហំធំណាស់ប៉ុន្តែឥឡូវនេះត្រូវបានបំផ្លាញអស់និងគ្មានដំបូល។ ខ្ញុំបានដើរលើកញ្ចក់បាក់បែក លើអុសឈើ និងបង្កាន់ដៃដែលបានបែកខ្ទេចខ្ទីអស់ ខ្ញុំបានដើរមើលជុំវិញហើយស្រម៉ៃពីភាពរុងរឿងរបស់វាពីមុន។ បំណែកនៃគែមដ៏ប្រណិតរបស់ស៊ីនស្តិល (ក្រដាស) នៅតែស្អិតជាប់ទៅនឹងជញ្ជាំង។ ដានដែលលំអលើឥដ្ឋស្តើងៗនៅលើកម្រាលស្ថិតនៅដដែល។ ផ្នែកខាងក្រោយនៃផ្ទះនេះ ដែលត្រូវបានថែរក្សាយ៉ាងល្អ ដោយគ្រួសារខ្មែរមួយដែលរស់នៅទីនោះ ហើយក៏ជាអ្នកស្វាគម៍ខ្ញុំសម្រាប់ការដើរមើលជុំវិញនោះ។ វាបានរំលឹកខ្ញុំបន្តិចពីសណ្ឋាគារដែលបាក់បែកនៅភ្នំបូកគោ។
នៅឆ្នាំ ២០០៨ ការជួសជុលដំបូងត្រូវបានផ្តួចផ្តើមឡើងដោយសហគ្រិនបដិសណ្ឋារកិច្ចឯកជនមួយ។ ក្រោយមក កម្មវិធីស្តារនីតិសម្បទារយៈពេល ២ ឆ្នាំ បានធ្វើឱ្យវិមាននេះវិលត្រឡប់ទៅរកភាពរុងរឿងរបស់ខ្លួនវិញ ដោយបន្ថែមនូវអគារថ្មីមួយដែលមានរចនាបថដូចគ្នា និងព្រះពន្លាធ្វើពីឈើនៅក្នុងភោជនីយដ្ឋាន។
សូមអរគុណដល់វិចិត្រករ លី ពៅថាវី ដែលបានគូររូបគំនូរលើពិដានខ្ពស់ឡើងវិញ ដែលជាកន្លែងខូចខាតដោយសារការជ្រៀបចូលនៃភ្លៀងនិងថ្ងៃ។
"លី បានរំលឹកឡើងវិញ ពេលនឹកឃើញការងារដ៏ល្អិតល្អន់ជាច្រើនខែរបស់នាងនៅលើជណ្តើរនិងរន្ទា "យើងបានប្រមូលយកលំនាំដើមនិងផលប៉ះពាល់នៃ (trompe-l’oeil គឺជាបច្ចេកទេសសិល្បៈមួយដែលប្រើរូបភាពជាក់ស្តែងដើម្បីបង្កើតការបំភាន់អុបទិក) ការរចនានៅលើស្តិនស៊ីល (ក្រដាស) ជាមួយសិប្បករក្នុងស្រុក និងការរកប្រភពសារធាតុពណ៌លើផែនដីឲ្យត្រូវនឹងពណ៌មុន"។
“ អ្វីដែលធ្វីឱ្យខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍បំផុតនោះគឺលំនាំតាមបន្លែប្លែកៗដែលគំនិតទាំងនេះបានបំផុសឡើងដោយរុក្ខជាតិផ្សេងៗក្នុងស្រុក” ។
ដើម្បីបញ្ចប់ការជួសជុលរចនាសម្ព័ន ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការដាក់ក្បឿង សិប្បកម្មធ្វើពីដែកនិងជាងឈើ គ្រឿងសង្ហារិមដ៏កម្រក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ត្រូវបានគេតាមរកនៅតាមហាងលក់វត្ថុបុរាណ ឬត្រូវបានច្នៃពីរចនាម៉ូតដើមដោយសិប្បករក្នុងស្រុក។
ទីប្រជុំជនមួយដែលនៅចន្លោះទន្លេនិងព្រៃ
ឆ្លូង ចម្លងពីពាក្យ ឆ្លង ឬ ឆ្លួង គឺជាការតាំងទីលំនៅពីបុរាណនៅតាមដងទន្លេមេគ្គងត្រង់ចំណុចប្រសព្វនៃទន្លេ។ ដើមកំណើតនៃឈ្មោះនេះនៅតែស្ថិតក្នុងការវែកញែក។ អ្នកខ្លះនិយាយថាឈ្មោះនេះបានមកពីពាក្យខ្មែរ “ឆ្លង” - ដើម្បីទៅដល់ច្រាំងខាងលិចនៃទន្លេមេគង្គ ខណៈដែលអ្នកផ្សេងទៀតជឿថាវាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាមដើមឈើកំណើតមួយប្រភេទ។ នៅក្នុងករណីណាមួយក៏ដោយ គំនិតទាំងពីរនេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីកម្លាំងនិងការបំផុសគំនិតនៅខាងក្រោយស្រុកដ៏រញ្ជួយនៃភាគទន្លេនិងព្រៃ ទឹកនិងឈើ។
ជាអតីតទីតាំងពាណិជ្ជកម្មនិងដឹកជញ្ជូនដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ជំនួញឈើ ទីប្រជុំជនតូចមួយនេះក៏ស្ថិតនៅចំណុចប្រសព្វមួយទៀតដែលមានឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌និងជនជាតិភាគតិចមួយចំនួន៖ ខ្មែរ ចិន ចាម វៀតណាម ឡាវ ក៏ដូចជាជនជាតិភាគតិចផ្សេងទៀតមកពីទឹកដីភាគខាងជើង។
ចាស់ៗជំនាន់មុននៅចាំថា មានតាបសជនជាតិវៀតណាមម្នាក់ដែលរស់នៅលើកោះតូចមួយដែលមានឈ្មោះថា កោះកណ្តុរ ដែលជាកោះមួយនៅជិតទីប្រជុំជន។ នៅក្នុងការចងចាំកាលពីកុមារភាពរបស់ពួកគាត់ ពូកគាត់បានហែលទៅកាន់ឆ្នេរខ្សាច់នោះហើយអង្គុយស្តាប់រឿងនិទានរបស់តាបសនោះ។ លោកបានទាយថា ភាពរុងរឿងរបស់ឆ្លូងនឹងចុះខ្សោយនៅពេលកូនកោះលិចដោយសារទឹកឡើង។ តែការពិតគី ការលិចបាត់កូនកោះនោះ ការបាត់បង់ការរកស៊ីឈើ ការបាត់បង់រោងម៉ាស៊ីនក្រដាសធំជាងគេបង្អស់របស់ប្រទេសដែលបានសាងសង់នៅទីនេះ ក្នុងយុគសម័យមាសនៃសង្គមរាស្ត្រនិយម ខណៈដែលភូមិគ្រឹះជាច្រើនដែលមិនដូច Le Relais ឥឡូវនេះ គឺកំពុងតែត្រូវការជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ពីការពុកផុយនៃអគារ។
សហគមន៍ខ្មែរ - ចិនដ៏សំខាន់មួយ នៅតែរក្សាសាលារបស់ខ្លួន (ទល់មុខ Le Relais នៅលើផ្លូវធំ) ដែលជាសាលាចំណាស់ជាងគេនៅកម្ពុជានិងជាវត្តដ៏មានតម្លៃ។ ទំនៀមទម្លាប់ក្នុងស្រុកនូវតែរក្សាការជះឥទ្ធិពលពីចិនជាច្រើន ជាពិសេសនៅក្នុងពិធីបុណ្យសព។ សម្រាប់មង (ឈ្មោះនេសាទុបករណ៍មួយប្រភេទ មានក្រឡាដូចសំណាញ់ មានខ្សែរនងវែងចងកំសួលបណ្ដែតបង្ហែរង្វើលៗសម្រាប់ដាក់ក្នុងទឹកជ្រៅឲ្យជាប់ត្រី) ដែលអ្នកនឹងឃើញដាក់ពង្រាយនៅតាមបណ្តោយផ្ទៃដីនិងកោះនោះ អ្នករុករកបារាំងបានហៅពួកគេថា“ ត្រីឆ្លាមសមុទ្រចិន” (មងនេសាទចិន) ប៉ុន្តែវាត្រូវបានគេជឿថាបច្ចេកទេសនេះត្រូវបាននាំយកមកដំបូងដោយពាណិជ្ជករនិងអ្នកនេសាទម៉ាឡេ។
ផ្នូរខ្មោច ខ្មែរ - ចិន ដែលនៅក្នុងភូមិក្បែរនឹង។ សាលារៀនចិន ឆ្លូង នៅម្ខាងផ្លូវពី Le Relais
ផ្ទះបណ្តែតទឹកនៅលើដងព្រែកឆ្លូង | ការកសាងវត្តក្រុងឆ្លូង- - ប្រហែលជានៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៨
កាលពីយូរលុងណាស់មកហើយនៃស្រុកឆ្លូង
តាមការបូកសរុបចំនួនបូជនីយដ្ឋាន ដែលត្រូវបានឧទ្ទិសដល់ប្រទេសកម្ពុជា (ប្រទេសកម្ពុជា ១៩០០) អ្នករុករកជនជាតិបារាំងឈ្មោះ អាយនណឺរ័រៀ (១៨៤៤-១៩២៩) បានពណ៌នាថា ឆ្លូង (សរសេរ ឆ្លៅង) ថាជា“ ភូមិនិងផ្សារធំមួយដែលជាខេត្តតូចមួយ នៅតាមដងទន្លេព្រែក ដែលមានទឹកហូរពីនឹងកាត់តាមព្រៃខាងកើត និងមានតែនាវាចរណ៍នៅផ្នែកខាងក្រោមនៃតំបន់នេះប៉ុណ្ណោះ។ ប្រឡាយឬ ជុំនឹក ជាភាសាក្នុងស្រុក ដែលនាំទឹកពីទន្លេទៅកាន់អាងទឹកខាងក្នុង ដើម្បីបង្ហូរទឹកដល់វាលស្រែធំៗ។ ដើមត្នោតត្រែងមានច្រើនណាស់នៅទីនេះ ដែលឈើរបស់វាត្រូវបានប្រើសម្រាប់ធ្វើជា ធ្នូបរបាញ់ ខណៈស្លឹកស្ងួតរបស់ដើមនេះគឺសម្រាប់ធ្វើជា សាត្រាស្លឹករឹតរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច (…) ប្រជាជនចំនួន ៧២៥ នាក់បានចុះឈ្មោះគោរពប្រតិបត្តិទៅ លោកឧកញ៉ា ស្នេហានុរៈ ដែលមកពីផ្ទះខ្សែរាជវង្ស និងទៅវត្តអារាមហើយនិងមេភូមិ ដែលបានតាំងងារ ឲ្យលោកឧកញ៉ាថា“ អ៊ូដាយ៉ា ខ្យាត្រា” ។
វត្តអារាមធំៗ ចំនួនពីរនៅក្នុងក្រុងគឺជាកម្មសិទ្ធរបស់បូជនីយដ្ឋានដ៏សក្តិសិទ្ធដែលមានតាំងពីដើមសតវត្សរ៍ទី ១៧ នៅពេលដែលព្រះបាទព្រះអង្គច័ន្ទទី ១ បានបង្កើតស្រុក សំបូរ (៧២ គីឡូម៉ែត្រខាងជើងស្រុកឆ្លូង) ជាទីក្រុងរបស់ព្រះរាជា។
នៅពេលដែលអ្នកដើរតាមបណ្តោយច្រាំងទន្លេទៅទិសខាងជើង អ្នកក៏នឹងឃើញវត្តអារាមជាច្រើនទៀតនៅក្នុងចំការនិងវាលស្រែ ដែលត្រូវបានសាងសង់ដោយគ្រួសារអ្នកមានក្នុងតំបន់នោះ។
ប្រទេសកម្ពុជានៅតែជាសង្គមកសិកម្ម ដែលភាគច្រើនជាកន្លែងដែលនៅសល់ព្រៃពីដើមដែលត្រូវបានគេការពារនិងព្យាយាមទប់ស្កាត់ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ហើយទទួលបានជោគជ័យ។
អ្នកធ្វើវិនិយោគក្នុងស្រុកមួយក្រុម បានដាក់ផែនការមេមួយដែលមានគោលបំណងអភិរក្សបេតិកភណ្ឌស្ថាបត្យកម្ម និងធ្វើឱ្យសិល្បៈនិងសិប្បកម្មក្នុងស្រុកមានភាពរស់រវើកឡើងវិញ។
រវាងទន្លេនឹងព្រៃ ជាមួយនឹងវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបនេះ ស្រុកឆ្លូងមានសក្តានុពលដើម្បីក្លាយជាគោលដៅទេសចរណ៍ប្រកបដោយចីរភាព។
ធ្វើដំណើរកំសាន្តទៅកាន់អច្ឆរិយៈធម្មជាតិនិងប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏រស់រវើក
ជាមួយនឹងការកែលំអផ្លូវជាតិពីភ្នំពេញ ស្រុកឆ្លូងក៏ជាក្លោងទ្វារទៅកាន់តំបន់ដ៏ធំមួយដែលព័ទ្ធជុំវិញដោយវាលខ្សាច់ - ជ្រលងភ្នំនិងជ្រលងភ្នំដែលសម្បូរដោយដីមានជីវជាតិ តំបន់ព្រៃត្រូពិចនិងកសិកម្មបែបប្រពៃណី ចាប់ពីខេត្តក្រចេះដល់មណ្ឌលគីរី រតនគីរី ស្ទឹងត្រែងនិងរហូតដល់ព្រំដែនកម្ពុជា - ឡាវ។ ។ ដីដែលសម្បូរទៅដោយប្រវត្តិសាស្ត្រនិងអច្ឆរិយៈធម្មជាតិ។ នៅក្នុងយុគសម័យមួយដែលត្រូវបានគេកត់សម្គាល់ដោយបន្ទាន់ ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងទៅនឹងការចុះខ្សោយនៃបរិស្ថានធម្មជាតិនៅតំបន់ក្បែរ Le Relais de Chhlong ដែលមានហេតុផលមួយចំនួនសម្រាប់សុទិដ្ឋិនិយមយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្ន។
ឧទាហរណ៍ធ្វើដំណើរ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសខាងជើង ទៅដែនជម្រកសត្វផ្សោតកាំពី៖ នៅឆ្នាំ ២០១៩ កូនផ្សោតអ៊ីរ៉ាវ៉ាឌី ដែលទើបនឹងកើតចំនួន ៧ក្បាល ត្រូវបានគេប្រទះឃើញនៅទីនោះ។ ជាមួយនឹងចំនួន ៦ក្បាលបន្ថែមទៀតនៅក្នុងតំបន់ស្ទឹងត្រែងប្រទេសកម្ពុជាបានស្វាគមន៍ការបន្ថែមចំនួនផ្សោត ១៣ក្បាលថ្មីទៀត ទៅក្នុងអាងទឹកសម្រាបើសត្វដែលជិតផុតពូជនេះនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ដែលជាការកើនឡើងបន្តិចបន្តួចពីឆ្នាំមុនៗ ។ ហើយចុះចំពោះសត្វបក្សីទន្លេដ៏កម្រ (Sterna Aurantia) ដែលទើបតែត្រូវបានគេប្រទះឃើញនៅលើកូនកោះធម្មជាតិជាច្រើននិងនៅលើដងទន្លេមេគង្គក្នុងតំបន់នេះ? ហើយចំពោះសត្វអណ្តើកមេគង្គ ដែលត្រូវបានការពារយ៉ាងម៉ត់ចត់និងប្រកបដោយការយកចិត្តទុកដាក់ពីសំណាក់អ្នកការពារបរិស្ថានក្នុងស្រុក?
ពពួកសត្វក្នុងស្រុក ជាពិសេសសត្វស្លាប ត្រូវបានគេសង្កេតឃើញនៅកន្លែងជាច្រើននៅជុំវិញកោះឆ្លូង ជាពិសេសនៅឧទ្យានធម្មជាតិភ្នំសំបុក ឬនៅលើកោះដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើននៅតាមដងទន្លេមេគង្គ។ សត្វគោព្រៃរបស់កម្ពុជា ឥឡូវត្រូវបានការពារនៅតាមតំបន់ជាច្រើនជុំវិញខេត្តក្រចេះ។ ហើយចំពោះអណ្តើកទន្លេមេគង្គវិញ ដែលជិតផុតពូជកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនក៏ស្ថិតនៅក្រោមការការពារដែរ។
ដោយឡែកចំពោះរុក្ខជាតិវិញ ទោះបីជាមានការបំផ្លាញព្រៃឈើយ៉ាងខ្លាំងក៏ដោយ ក៏រុក្ខជាតិពូជដើមត្រូវបានគេគុណសងនិងដាំឡើងវិញ។ តំបន់នេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានប្រភេទរុក្ខជាតិផ្សេងៗគ្នានៃគ្រួសារអាកាស្យា ជាពិសេស ប្រភេទពូជមែកធាងមីម៉ូសា ដែលមានតាមរដូវកាលដែលជួយបំភ្លឺមកលើផ្ទៃដីជាមួយនឹងផ្កាពណ៌លឿងដែលមានពណ៌រស់រវើក (ទីនេះវាត្រូវបានគេហៅថា ដើមលឿង) ។ ផ្លែក្រូចឆ្មារមកពីកោះទ្រង់ (២៨ គីឡូម៉ែត្រខាងជើងស្រុកឆ្លូង) ត្រូវបានគេសរសើរអំពីគុណភាពវាទូទាំងប្រទេស។ ម្រេច ល្ហុងនិង ប្រភេទឱសថក្នុងស្រុកជាច្រើនត្រូវបានគេកោតសរសើរចំពោះគុណភាពរបស់វាផងដែរ។ ចំណែក ស្មៅប្រភពទឹក (Pennisetum Setaceum) ដែលដុះលូតលាស់ពាសពេញតំបន់ទាំងមូល (ប្រជាជនកម្ពុជាហៅថាវាថា អណ្តាតចចក) កាន់តែមានប្រជាប្រិយភាពក្នុងចំណោមអ្នកនៅតាមទីប្រជុំជនក្នុងទីក្រុងធំ។
ខាងលើ៖ ពិដានវត្តរការកណ្តាល និង វត្តវិហារឡាវ (វត្ត) ខាងជើងខេត្តក្រចេះ។
ប្រវត្តិសាស្រ្តដែលនៅជុំវិញយើង
កាលពី ២ឆ្នាំមុន អ្នកបុរាណវិទូខ្មែរ បានរកឃើញប្រាសាទបុរាណជាង ១០០ប្រាសាទ ដែលមិនទាន់បានរកឃើញពីមុនមក ដែលមានអាយុកាលតាំងពីសតវត្សរ៍ទី ៦ និងទី ៧ នៅក្នុងតំបន់ប្រវត្តិសាស្រ្តសំបូរបុរៈក្នុងខេត្តក្រចេះដែលជាអតីតរាជធានីនៃសម័យមុនអង្គរចេនឡា។
នៅឆ្នាំ ២០១៩ ក្រុមបុរាណវិទ្យាដែលដឹកនាំដោយ លោក ធុយ ចាន់ធួន បានរកឃើញសំណល់នៃប្រាសាទមួយនៅកំពង់ដំរីដែលមានតាំងពីសម័យនោះមក។ នៅក្បែរៗ កោះរ៉ុងរ៉ាវ គេបានរកឃើញគ្រឹះប្រាសាទចំនួន ៣ ផ្សេងទៀតដែលមានទំហំតូចជាងមុន។
ចេនឡាត្រូវបានបង្កើតឡើងពីបុព្វបុរសឥណ្ឌាជាច្រើន ដែលបានរីករាលដាលពាសពេញតំបន់ខាងជើងនិងកណ្តាលនៃប្រទេសកម្ពុជានាសម័យទំនើប។ អង្គភាពទាំងនេះត្រូវបានស្រូបចូលជាបណ្តើរៗ ទៅក្នុងអាណាចក្រខ្មែរដែលផ្តោតជុំវិញប្រាសាទអង្គរធំនិងអង្គរវត្ត។
តំបន់នេះក៏សម្បូរទៅដោយទីតាំងបុរាណវិទ្យា និងជាតំបន់អេកូពីប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ស្មុគស្មាញ។ យើងដឹងហើយថា នគរចេនឡាដែលបានព្យាករណ៏អំពីអរិយធម៌អង្គរ យ៉ាងហោចណាស់ប្រាំមួយសតវត្ស បានបង្កើតទីក្រុងមួយរបស់ខ្លួនគឺ សម្ភុបុរៈ នៅតំបន់ដែលសព្វថ្ងៃជា ភូមិសំបូរ និងវត្តសសរមួយរយ។
បន្ទាប់មកម្តងទៀត បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃអង្គរ តំបន់នេះគឺជាចំណុចកណ្តាលនៃការប៉ុនប៉ងរៀបចំជាថ្មី ដើម្បីអភិវឌ្ឍអំណាចរឹងមាំគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការទប់ទល់នឹងការឈ្លានពានរបស់សៀមនិងចាម ដែលភាគច្រើនស្ថិតនៅក្រោមរជ្ជកាលអង្គច័ន្ទទី ១ និងកូនចៅរបស់គាត់។ រូបគំនូរនៅវត្ត និង ប្រពៃណីផ្ទាល់មាត់បានរក្សាទុកនូវរឿងព្រេងប្រវត្តិសាស្ត្រឬរឿងរ៉ាវជាច្រើន។
នៅក្នុងស្រុកសំបូរផងដែរ មានវិហារមួយត្រូវបានឧទ្ទិសដល់ព្រះក្រពុំឈូក (ដែលហៅថា បុប្ផាវត្តី) ដែលជាបុត្រីរបស់ស្តេចដែលត្រូវបានលេបដោយក្រពើអរូបី នេន ធន់ នៅសម័យលង្វែក ដែលជារាជាធានីបណ្តោះអាសន្នខាងត្បូងបឹងទន្លេសាប។
ការធ្វើដំណើរដ៏វែងឆ្ងាយនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ និងដៃទន្លេ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីដំណើរនៃការរស់រាននៃព្រះរាជាណាចក្រដែលមានទីសំគាល់នៅជិតនិងឆ្លូង: ទឹកហូរប្រវែង ១២ គីឡូម៉ែត្រ នៅជើងភ្នំសុពណ៌កាឡី ក្រពើបានប្រយុទ្ធអស់រយៈពេល ៣ ថ្ងៃជាមួយក្រពើញី អូរ៉ា។ បន្ទាប់មកបានភៀសខ្លួនក្នុងរយៈពេលយ៉ាងខ្លីមកនៅព្រែកឆ្លូង បន្ទាប់មកបានឡើងមកទន្លេខាងលើវិញ ហើយគេចខ្លួនពីអ្នកប្រមាញ់របស់ខ្លួននៅឯឫស្សីចារ (រវាងខេត្តក្រចេះនិងកាំពី) ហើយទីបំផុតត្រូវបានគេចាប់បាននៅសំបូរដែលជាកន្លែងដែលក្រពើនោះបានលេបព្រះនាង។ ធាតុរបស់ព្រះនាងត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងចេតិយមួយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ជាមួយនឹងអដ្ឋិធាតុរាវង្សផ្សេងៗទៀត។ ដើម្បីយល់ច្បាស់ពីសារជានិមិត្តរូបនៃបិសាចនេះ ត្រូវបានគេចាំថា នេន ធន់ ជាព្រះសង្ឃមួយអង្គ ដែលព្យាយាមជួយសង្គ្រោះបុប្ផាវត្តី (ផ្កាឈូក) ពីជំងឺដែលបណ្តាលឲ្យស្លាប់។
ទៅឆ្ងាយបន្តិចទៀត អ្នកនឹងឃើញខេត្តស្ទឹងត្រែងជាមួយនឹងទឺកធ្លាក់ និងការដាំដំណាំដ៏ល្អសម្បូរបែប រួមទាំងភូមិជនជាតិភាគតិច និងការអភិរក្សដំរីនៅខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី ជាមួយទឹកជ្រោះនិងព្រៃស្រោង។
នៅគ្រប់ទីកន្លែង ជាមួយនឹងការផ្តល់ជូនជាច្រើនដល់អ្នកដំណើរ រួមទាំងស្នាមញញឹមដ៏កក់ក្តៅនិងបដិសណ្ឋារកិច្ចដ៏រួសរាយរាក់ទាក់របស់ប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងតំបន់មួយឬកន្លែងណាមួយដែលនៅឆ្ងាយ។
បន្តការធ្វើដំណើររបស់អ្នកឆ្លងកាត់ភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា?
ចម្ងាយគ្រាន់តែ ២៥គីឡូម៉ែតខាងជើង Le Relais អ្នកអាចស្នាក់នៅក្នុងវីឡាបែបប្រពៃណីដ៏ល្អប្រណិតមួយនៅឯ រ៉ាហ្សាបូរីរី វីឡា ដែលមានទីតាំងនៅលើកោះដ៏ស្ងប់ស្ងាត់នៃកោះទ្រង់។
ដើម្បីរីករាយនឹងការស្រូបយកខ្យល់បរិសុទ្ធនិងអំណោយធម្មជាតិនៃខេត្តមណ្ឌលគីរី សូមអញ្ជើញស្នាក់នៅ មយូរ៉ាហៀលរីសត។
រួមជាមួយនឹងព្រៃភ្នំដ៏ធំអស្ចារ្យនៅជុំវិញ ផ្ទះសំណាក់ថេរេសរ៉ូសស៍ ខេត្តរតនគីរី ជាមួយនឹង អាវីវ៉ាតា ដែលជាទីជម្រកដំរីតែមួយគត់ ដែលឡោមព័ទ្ធទៅដោយធម្មជាតិនៅជុំវិញ និងការគោរពនៃអន្តរកម្មដូនតាជាមួយសត្វយក្សព្រៃដ៏ទន់ភ្លន់។
Photo credits
from top to bottom, left to right:
Avy Travel (1&12); Le Relais; Archimages; Khmer Times (bird); Voyage Virtuel; The Wild Wonders; North South Travels.
